Po wejściu w życie ustawy o zawodzie fizjoterapeutów, realizowanie świadczeń zdrowotnych nakłada na fizjoterapeutów szereg obowiązków. Związane są one przede wszystkim z przestrzeganiem praw pacjenta, prowadzeniem dokumentacji medycznej, a także ochroną danych osobowych. Ustawa dała fizjoterapeutom większe kompetencje, ale nałożyła także pewne obowiązki, których należy przestrzegać, w celu ochrony pacjenta i własnej osoby.
W kolejnych akapitach omówione zostaną najważniejsze obowiązki jakie musi spełnić fizjoterapeuta lecząc pacjentów.Przestrzeganie praw pacjenta
Wykonując zawód medyczny należy znać i co ważne przestrzegać praw pacjenta. Dokumentem, z którym należy się zapoznać jest ustawa z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Ustawa określa:
- prawa pacjenta
- zasady udostępniania dokumentacji medycznej
- obowiązki podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych związane z prawami pacjenta
- tryb powoływania, odwoływania i kompetencje Rzecznika Praw Pacjenta
- postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów
- zasady i tryb ustalania wysokości odszkodowania i zadośćuczynienia w przypadku zdarzeń medycznych
W artykule 2 ustawy widnieje zapis: „Przestrzeganie praw pacjenta określonych w ustawie jest obowiązkiem organów władzy publicznej właściwych w zakresie ochrony zdrowia, Narodowego Funduszu Zdrowia, podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych, osób wykonujących zawód medyczny oraz innych osób uczestniczących w udzielaniu świadczeń zdrowotnych.”
W kolejnych artykułach znajdują się równie istotne regulacje:
- pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej (Prowadzone postępowanie medyczne czy fizjoterapeutyczne powinno opierać się na wiarygodnych dowodach naukowych, dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa terapii.)
- pacjent ma prawo do informacji o swoim stanie zdrowia (Pacjent ma prawo do uzyskania przystępnej informacji o stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych. Każdorazowo należy dokładnie wyjaśnić na czym będą polegały badania diagnostyczne oraz zabiegi. Pacjent ma prawo wyrazić zgodę na udzielenie informacji o swoim stanie zdrowia upoważnionej osobie. Pacjent ma także prawo żądać aby osoba wykonująca zawód medyczny nie udziela mu wyżej wymienionych informacji.)
- prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych (Pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego. Tajemnica obejmuje wszystkie informacje dotyczące stanu zdrowia, rozpoznania, leczenia, ale także życia prywatnego, zawodowego i rodzinnego. Informacje nie mogą zostać ujawnione nawet po śmierci pacjenta, chyba że zgodę na ujawnienie tajemnicy wyrazi osoba bliska. Istnieją jednak sytuacje kiedy zachodzi konieczność przekazania niezbędnych informacji: 1) zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób, 2) pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy, 3) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny, uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń, 4) tak stanowią przepisy odrębnych ustaw.)
- prawo pacjenta do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych (Pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody, po uzyskaniu informacji na temat stanu zdrowia oraz proponowanego leczenia. Zgoda oraz sprzeciw mogą zostać wyrażone ustnie, pisemnie lub poprzez takie zachowanie, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się czynnościom proponowanym przez osobę wykonującą zawód medyczny albo brak takiej woli.)
- prawo do poszanowania intymności i godności pacjenta (Pacjent ma prawo do poszanowania intymności i godności, w szczególności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych. Osoby wykonujące zawód medyczny, inne niż udzielające świadczeń zdrowotnych, uczestniczą przy udzielaniu tych świadczeń tylko wtedy, gdy jest to niezbędne.)
- prawo pacjenta do dokumentacji medycznej (Pacjent ma prawo do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia oraz udzielonych mu świadczeń zdrowotnych. Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych udostępnia dokumentację medyczną pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu, bądź osobie upoważnionej przez pacjenta.)
Prowadzenie dokumentacji medycznej - Fizjoterapia
W chwili wejścia w życie ustawy o zawodzie fizjoterapeuty (31 maj 2016 rok), został nałożony na fizjoterapeutów obowiązek prowadzenia dokumentacji medycznej. Obecnie zawód fizjoterapeuty jest samodzielnym zawodem medycznym i podlega wielu regulacjom prawnym, w tym prowadzeniu pełnej dokumentacji medycznej. Szczegółowe zasady prowadzenia dokumentacji określa ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.
„Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych jest obowiązany prowadzić, przechowywać
i udostępniać dokumentację medyczną, a także zapewnić ochronę danych zawartych w tej dokumentacji.” – zapis ten jasno wskazuje, iż każdy fizjoterapeuta udzielający świadczeń zdrowotnych jest zobligowany do prowadzenia dokumentacji medycznej.
Podstawowe zasady prowadzenia dokumentacji medycznej określają jakie informacje musi zawierać:
- informacje określające tożsamość pacjenta (nazwisko i imię, data urodzenia, płeć, adres miejsca zamieszkania, numer PESEL)
- oznaczenie podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych ze wskazaniem komórki organizacyjnej, w której udzielono świadczeń zdrowotnych,
- opis stanu zdrowia pacjenta lub udzielonych mu świadczeń zdrowotnych,
- datę sporządzenia
Prowadząc dokumentację medyczną, fizjoterapeuta jest zobowiązany udostępniać dokumentację medyczną pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu, bądź osobie upoważnionej przez pacjenta. Ustawa reguluje również komu jeszcze można udostępnić dokumentację medyczną:
- po śmierci pacjenta dokumentacja medyczna jest udostępniana osobie upoważnionej przez pacjenta za życia lub osobie, która w chwili zgonu pacjenta była jego przedstawicielem ustawowym
- podmiotom udzielającym świadczeń zdrowotnych, jeżeli dokumentacja ta jest niezbędna do zapewnienia ciągłości świadczeń zdrowotnych,
- organom władzy publicznej, w tym Rzecznikowi Praw Pacjenta, Narodowemu Funduszowi Zdrowia, organom samorządu zawodów medycznych oraz konsultantom krajowym i wojewódzkim, w zakresie niezbędnym do wykonywania przez te podmioty ich zadań, w szczególności nadzoru i kontroli,
- ministrowi właściwemu do spraw zdrowia, sądom, w tym sądom dyscyplinarnym, prokuraturom, lekarzom sądowym i rzecznikom odpowiedzialności zawodowej, w związku z prowadzonym postępowaniem,
- uprawnionym na mocy odrębnych ustaw organom i instytucjom, jeżeli badanie zostało przeprowadzone na ich wniosek,
- organom rentowym oraz zespołom do spraw orzekania o niepełnosprawności, w związku z prowadzonym przez nie postępowaniem,
- zakładom ubezpieczeń, za zgodą pacjenta, komisjom lekarskim podległym ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, wojskowym komisjom lekarskim oraz komisjom lekarskim Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Agencji Wywiadu, podległym Szefom właściwych Agencji,
Dokumentacja medyczna jest udostępniana:
- do wglądu, w miejscu udzielania świadczeń zdrowotnych,
- przez sporządzenie jej wyciągu, odpisu, kopii lub wydruku,
- przez wydanie oryginału za potwierdzeniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu, na żądanie organów władzy publicznej albo sądów powszechnych, a także w przypadku gdy zwłoka w wydaniu dokumentacji mogłaby spowodować zagrożenie życia lub zdrowia pacjenta,
- za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej,
- na informatycznym nośniku danych
WYKAZ UDOSTĘPNIONEJ DOKUMENTACJI MEDYCZNEJ
Od 11 maja 2017 roku, kiedy to pojawiła się nowelizacja ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych mają obowiązek odnotowywania faktu udostępnienia dokumentacji medycznej. Wykaz udostępnionej dokumentacji medycznej musi zawierać następujące elementy:
- Imię i nazwisko osoby, której dotyczy dokumentacja
- Formę dokumentacji medycznej
- Zakres udostępnionej dokumentacji
- Imię i nazwisko osoby, lub nazwę instytucji, której została udostępniona dokumentacja medyczna
- Imię, nazwisko i podpis osoby udostępniającej dokumentację
- Datę udostępnienia dokumentacji medycznej
Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych ma obowiązek przechowywać dokumentację medyczną przez okres 20 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano ostatniego wpisu. Natomiast w przypadku zaprzestania wykonywania działalności leczniczej podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych przekazuje dokumentację medyczną podmiotom (podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, z którym podmiot zaprzestający wykonywania działalności leczniczej zawarł umowę o przechowywanie dokumentacji medycznej, Krajowa Izba Fizjoterapeutów, wojewoda), w sposób zapewniający zabezpieczenie przed jej zniszczeniem, uszkodzeniem lub utratą oraz dostępem osób nieuprawnionych.
DOKUMENTACJA MEDYCZNA – o czym warto pamiętać
Każda dokumentacja medyczna powinna odpowiadać na następujące pytania:
- Jaki był powód zgłoszenia się pacjenta?
- Jak przebiegło badanie pacjenta? (badanie przedmiotowe, podmiotowe, badania dodatkowe)
- Co zostało zlecone pacjentowi?
Dokumentacja musi być KOMPLETNA i uzupełniana w sposób chronologiczny.
Ochrona danych osobowych i bezpieczeństwo przechowywanej dokumentacji medycznej
Ważnym aspektem, udzielając świadczeń zdrowotnych jest ochrona danych osobowych pacjentów. W ostatnim czasie temat ochrony danych osobowych był bardzo często poruszany i wywoływał wiele kontrowersji w związku z wejściem w życie (18 maj 2018) nowej ustawy o ochronie danych osobowych (zastąpiła ustawę z 1997 roku). Ustawa, potocznie określana RODO, zapewnia stosowanie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 kwietnia 2016.
Artykuł 1 ustawy mówi, iż stosuje się ją do ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych.
Czy fizjoterapeuci również objęci są przepisami nowej ustawy o ochronie danych osobowych?
Tak, fizjoterapeuci jako podmioty przetwarzające dane osobowe również podlegają wymogom ustawy o ochronie danych osobowych.
Najważniejsze wytyczne ustawy o ochronie danych osobowych:
Artykuł 4 – dane osobowe oznaczają informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej, którą można bezpośrednio lub pośrednio zidentyfikować, w szczególności na podstawie identyfikatora takiego jak imię i nazwisko, numer identyfikacyjny, dane o lokalizacji, identyfikator internetowy lub jeden bądź kilka szczególnych czynników określających fizyczną, fizjologiczną, genetyczną, psychiczną, ekonomiczną, kulturową lub społeczną tożsamość osoby fizycznej;
Artykuł 6 – przetwarzanie danych osobowych jest zgodne z prawem gdy, osoba, której dane dotyczą wyraziła zgodę na przetwarzanie swoich danych osobowych w jednym lub większej liczbie określonych celów;
Artykuł 13 - Jeżeli dane osobowe osoby, której dane dotyczą, zbierane są od tej osoby, administrator podczas pozyskiwania danych osobowych podaje jej wszystkie następujące informacje:
- swoją tożsamość i dane kontaktowe oraz, gdy ma to zastosowanie, tożsamość i dane kontaktowe swojego przedstawiciela;
- gdy ma to zastosowanie – dane kontaktowe inspektora ochrony danych;
- cele przetwarzania danych osobowych, oraz podstawę prawną przetwarzania;
- jeżeli przetwarzanie odbywa się na podstawie art. 6 ust. 1 lit. f) – prawnie uzasadnione interesy realizowane przez administratora lub przez stronę trzecią;
- informacje o odbiorcach danych osobowych lub o kategoriach odbiorców, jeżeli istnieją;
- gdy ma to zastosowanie – informacje o zamiarze przekazania danych osobowych do państwa trzeciego lub organizacji międzynarodowej oraz o stwierdzeniu lub braku stwierdzenia przez Komisję odpowiedniego stopnia ochrony lub w przypadku przekazania, o którym mowa w art. 46, art. 47 lub art. 49 ust. 1 akapit drugi, wzmiankę o odpowiednich lub właściwych zabezpieczeniach oraz o możliwościach uzyskania kopii danych lub o miejscu udostępnienia danych.
Dodatkowo administrator danych osobowych ma obowiązek podać następujące informacje:
- okres, przez który dane osobowe będą przechowywane
- informacje o prawie do żądania od administratora dostępu do danych osobowych
- informacje o prawie do cofnięcia zgody w dowolnym momencie
- informacje o prawie wniesienia skargi do organu nadzorczego
- informację, czy podanie danych osobowych jest wymogiem ustawowym lub umownym lub warunkiem zawarcia umowy oraz czy osoba, której dane dotyczą, jest zobowiązana do ich podania i jakie są ewentualne konsekwencje niepodania danych
artykuł 17 – prawo do usunięcia danych („prawo do bycia zapomnianym”)
artykuł 18 – prawo do ograniczenia przetwarzania
artykuł 32 – bezpieczeństwo przetwarzania
- Uwzględniając stan wiedzy technicznej, koszt wdrażania oraz charakter, zakres, kontekst i cele przetwarzania oraz ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych o różnym prawdopodobieństwie wystąpienia i wadze zagrożenia, administrator i podmiot przetwarzający wdrażają odpowiednie środki techniczne i organizacyjne, aby zapewnić stopień bezpieczeństwa odpowiadający temu ryzyku, w tym między innymi w stosownym przypadku:
- pseudonimizację i szyfrowanie danych osobowych;
- b) zdolność do ciągłego zapewnienia poufności, integralności, dostępności i odporności systemów i usług przetwarzania;
- c) zdolność do szybkiego przywrócenia dostępności danych osobowych i dostępu do nich w razie incydentu fizycznego lub technicznego;
- d) regularne testowanie, mierzenie i ocenianie skuteczności środków technicznych i organizacyjnych mających zapewnić bezpieczeństwo przetwarzania.
Opracowała: mgr Katarzyna Kumor, fizjoterapeuta
Bibliografia: